Verslag VWR-voorjaarsvergadering – 6 juni 2019
De voorjaarsvergadering van de Vereniging van Wijsbegeerte en Recht in samenwerking met het Montaigne Centrum en het Amsterdam Centre on the Legal Professions vond plaats op 6 juni 2019 in een zonovergoten Catherijneconvent in Utrecht. Martin Kuijer (Vrije Universiteit/Venice Commission) trapte het inhoudelijke deel af. Hij zette helder uiteen welke technische ingrepen de regeringen van sommige Midden- en Oost-Europese landen toepassen op het staatsbestel om meer greep te krijgen op de rechterlijke macht. Kuijer koppelde de vraag naar een sterkere rechter aan de winner-takes-all mentaliteit in de Midden- en Oost-Europese politiek: nu de rechter een actievere rol inneemt vinden bepaalde politieke partijen het van belang hem meer te kunnen controleren. Aan de ene kant worden zittende rechters weggewerkt door gunstige pensioenregelingen, het verlagen van de verplichte pensioenleeftijd en politiek-gemotiveerde disciplinaire maatregelen, terwijl de vacatures worden gevuld door kandidaten van de regering. Aan de andere kant wordt er geknutseld met competenties: vergrijpen uit het strafrecht worden overgeheveld naar het bestuursrecht of er wordt een nieuwe sectie bij gerechten ingericht. De technische aard van deze ingrepen maakt het soms moeilijk om de vinger op de zere plek te leggen. Toch zijn er ook gevallen waar een vergaande ingreep van de politiek de integriteit van het staatsbestel juist ten goede komt. De Albaanse rechterlijke macht was zo corrupt dat het verwijderen van rechters op grote schaal onvermijdelijk was.
De gesproken column van Ronald Janse (Open Universiteit), waarmee de plenaire ochtendsessie eindigde, sloot aan bij deze observatie. Hij vroeg aandacht voor het belang van een rechtsstaatcultuur om een constitutioneel stelsel van machten en tegenwichten levend te houden en daarmee ‘Poolse toestanden’ te voorkomen.
Het middagprogramma bestond uit twee parallelsessies met presentaties. Na iedere sessie volgde een korte mogelijkheid tot vraag en antwoord; meermalen “ontaardde” dit vragenrondje in een vurige discussie die in de pauze moest worden vervolgd. Tussen de oude kloostermuren werd door studie van klassieke ideeën naar nieuwe oplossingen gezocht. De onderwerpen waren onderverdeeld in vier thema’s: de verhouding rechter-wetgever en de beginselen van onafhankelijkheid, neutraliteit en professionaliteit van de rechterlijke macht. In de presentaties en discussies kwam de wisselwerking van rechtstheoretische en –filosofische perspectieven met o.a. de studie van het positieve (staats)recht en de politieke filosofie tot uiting. Hier werd duidelijk dat een vertaalslag tussen zelfs nabijgelegen onderzoeksgebieden een behoorlijke uitdaging is.
Het was dan ook niet meer dan passend dat Tamar de Waal – winnares van de VWR-dissertatieprijs 2019 voor haar proefschrift Conditional Belonging (Universiteit van Amsterdam, 2017) – een vlammend betoog hield voor multidisciplinariteit. Waar de jury zich afvroeg waarom geen puur rechtstheoretische proefschriften werden ingediend voor een prijs met die focus stelde De Waal dat we een in complexer wordende samenleving multidisciplinair onderzoek steeds meer moeten aanmoedigen om bruggen te slaan tussen specialistische disciplines. Zij wees op het belang van goede publicatiemogelijkheden van dit type onderzoek. Een heldere slotnoot van een conferentie die aanzet tot nadenken.
Taco Brinkman
Student Rechtsgeleerdheid, Universiteit Utrecht / student-assistent in het NWO Vidi-project ‘European judicial cultures’ (projectleider prof. Elaine Mak)
Comments on this entry are closed.